کمی تواضع روشنفکرانه؛ تنها راه صلح

من ممکن است خیلی چیزها باشم، اما دشمن مذهب نیستم. مذهب من آئین شکوه و سطوت جهان، آزادی و خلاقیت انسان‌های شگفت‌انگیز است، وحشت و رنج مردم نومیدی است که می‌توانیم به آنها کمک کنیم. گستره‌ی خوبی و بدی که در تاریخ بشر ظهور یافته و پی‌در‌پی ظهور می‌یابد، پیام مسرت‌بخشی که می‌توانیم با آن زندگی انسان‌ها را طولانی‌تر کنیم؛ به ویژه زنان و کودکانی که دشوارترین زندگی‌ها را تجربه کرده‌اند. من چیز دیگری را به این نام نمی‌شناسم، و اگر چه تکاپوی علمی در راه حقیقت بخشی از مذهب من است، فرضیه‌های معظم علمی مذهب نیستند و نباید باشند.

به نظر من فقط یک راه -بسیار دشوار و طولانی- برای صلح وجود دارد. ‌شاید ما قبل از اینکه گامی به سوی صلح برداریم، با یک جنگ هسته‌ای روبرو شویم. روشنفکران که عمدتاً بیشترین حسن‌نیت را دارند، ابتدا باید تشویق شوند که کمی بیشتر متواضع باشند و سعی نکنند که نقش رهبری را به عهده بگیرند. هیچ ایدئولوژی و مذهب جدیدی کارگشا نیست، بلکه به‌جای آن به «کمی تواضع روشنفکرانه» نیاز داریم.

ما روشنفکران چیزی نمی‌دانیم، ما کورکورانه حرکت می‌کنیم. آن گروه از ما که عالِم هستیم موظفیم که کمی متواضع‌تر، و مهم‌تر از آن، کمتر جزم‌گرا باشیم. در غیر این صورت علم -که بزرگترین و نویدبخش‌ترین آفریده‌ی بشری است- در حاشیه قرار خواهد گرفت. روشنفکران چیزی نمی‌دانند و فقدان تواضع نزد آنها و بی‌پروایی‌‌شان، شاید بزرگترین مانع در برابر صلح بر روی زمین باشد. بزرگترین امید آن است که به‌رغم کبر و غرورشان آنقدر ابله نباشند که این مسئله را تشخیص ندهند.

اشتباهات ما همچنان ادامه خواهد داشت. اما این امید وجود دارد که این فرضیه درست از کار درآید: بدون ایدئولوژی جنگی در کار نخواهد بود. مبارزه علیه ایدئولوژی‌ها در هر حال ارزشمند است.

کارل پوپر، سخنرانی «معرفت‌شناسی و مسئله‌‌ی صلح» ایراد شده در اوت ۱۹۸۵ در زوریخ، کتاب «زندگی سراسر حل مسئله است» ترجمه‌ی شهریار خواجیان.